34-500 Zakopane ul. Nowotarska 42

Tel: (18) 206-83-20

Tekst przemówienia

W tym samym roku co Olga, miesiąc później, 31 października 1888r. urodził się Andrzej Juliusz Małkowski w Trębkach koło Kutna, w rodzinie ziemiańskiej i patriotycznej.

Andrzej od 1898r. uczył się w prywatnej szkole Rontalera w Warszawie, w 19011902r. wyjechał z rodziną do Galicji (Kraków), gdzie kontynuował naukę w Wyższej Szkole Realnej w Tarnowie, potem od roku 1902 kształcił się w Krakowie, w V Gimnazjum im. A. Witkowskiego. W 1905r. przerwał edukację w gimnazjum i wyjechał do Lwowa. Tam w 1907r. uzyskał świadectwo dojrzałości. Następnie w latach 1908 - 1909 podjął studia na Politechnice Lwowskiej oraz zaangażował się w działalność w organizacjach młodzieżowych. Rok później otrzymał areszt domowy, w trakcie którego przetłumaczył książkę Baden-Powella „Scouting jako system wychowania młodzieży". W 1911r. zorganizował pierwsze kursy dla instruktorów skautowych i założył drużyny skautowe we Lwowie.

Rok 1910 jest przełomowym etapem dla Olgi i Andrzeja, gdyż po raz pierwszy spotkali  na zebraniu „Eleusis". Obydwoje mieli po 22 lata. Wkrótce potem odbywają się zaręczyny Olgi i Andrzeja we Lwowie, a w 1913r. Olga przyjeżdża do Zakopanego na kurację, do sanatorium i bierze ślub w kościele Św. Rodziny przy ul. Krupówki. W prezencie ślubnym od babci senatorowej Olga otrzymuje czerwone korale.

Wiersz - Olga Małkowska „Zrękowiny"

W latach 1913 -1915 w trakcie pobytu w Zakopanem Małkowscy aktywnie pracują i rozwijają ruch skautowy. Mieszkają w pensjonacie „Klemensówka" przy ul. Jagiellońskiej; później w chacie J. Karpiela w Kościelisku na Brzyzku, następnie w wilii „Turnia" przy ul. Kościuszki. Andrzej pracuje jako nauczyciel j. angielskiego i gimnastyki w gimnazjum w Zakopanem. Szczęśliwe życie burzy kolejna, ciężka choroba  Olgi.

Wybuch I wojny światowej przyczynia się do nasilonej działalności politycznej i społecznej Olgi i Andrzeja. Niestety wskutek zdrady w lutym, w 1915r. wykryto arsenał broni pod Nosalem i Małkowscy zmuszeni byli do ucieczki do Wiednia, a następnie do Stanów Zjednoczonych.

Żyli w obawie i lęku o własne życie, a zwłaszcza życie ich nienarodzonego jeszcze dziecka, które przyszło na świat Chicago - syna Lutyka.

Od 1918r. Olga wraz synem przebywa w Londynie, Andrzej pragnie służyć w wojsku.

„Od Andrzeja, który wreszcie spełnił swe marzenie i jest w wojsku polskim we Francji, przychodzą listy pełne miłości, tęsknoty i nadziei...

Nocą z 15/16 stycznia 1919r. śni się Oleńce, że przyszedł do niej z pożegnaniem...

Po 20 stycznia dostała kartkę z Marsylii, że wypływa okrętem „Chaouina"... W czytelni przeglądając gazety francuskie zobaczyła czarny tytuł „La catastrophe Chaouina...".

Wiersz - Olga Małkowska „Niagara"

Z 15/16 stycznia 1919r. Andrzej Małkowski zginął tragicznie podczas katastrofy statku „Chaouia". Olga została sama. Uratowało ją dziecko, które wróciło chęć życia matce. W 1921r. Olga z synem Lutykiem wróciła do Zakopanego i zamieszkała w Kuźnicach, gdzie podjęła pracę w Państwowym Gimnazjum w Zakopanem. Organizowała polskie i międzynarodowe obozy harcerskie. W 1925 -1939r. utworzyła Szkołę Pracy Harcerskiej w Sromowcach Wyżnych - „Cisowy Dworek" - marzenie Olgi i Andrzeja o „Rzeczypospolitej Lutyckiej".

Kiedy wybuchła II wojna światowa, Olga opuściła Polskę.

„Odchodząc z Pustelni na tułaczkę 1 września 1939r., w swoje 55 urodziny, wzięła garść ziemi spod jabłoni. Na dwadzieścia dwa lata rozstania..."

W 1963r. Olga wróciła do Polski i mieszkała w domku przy ul. Małe Żywczańskie.

15 stycznia 1979r., w poniedziałek nad ranem, niemal w 60. rocznicę śmierci Andrzeja, zmarła Olga Małkowska. Została pochowana na zakopiańskim cmentarzu. Ciała Andrzeja nigdy nie odnaleziono. Włożono do grobu symboliczną kroplę wody przywiezionej z miejsca, w którym zginął Andrzej.

Na pomniku znajdują się dwa krzyże symbolizujące dwa życia, jeden z nich życie Olgi, drugi złamany na końcu życie Andrzeja.